Een ander perspectief

Perspectief.
Ik blijf het zeggen.
Perspectief en semantiek zijn mijn stokpaardjes.
Na lang nadenken wat prioriteit is: doorwerken aan mijn boek of hier opinie formuleren over Sunny’s film ‘Wit is ook een kleur’, voel ik me als “lid” van de kleine club zwarte filmmakers toch geroepen te reageren op de opgeworpen vraag of Sunny Bergman deze docu had moeten maken.
En of dat dan niet beter door een zwarte documaker moest worden gedaan?

Ik citeer Anja Meulenbelt die zegt: “Nee natuurlijk. Dan zou het een andere film zijn geworden, misschien een hele goede film maar niet deze. Sunny heeft haar witzijn ingezet, ze heeft mensen aan het praten gekregen op een manier waarop geen zwarte filmmaker dat voor elkaar had kunnen krijgen, niet omdat die niet professioneel zouden zijn, maar omdat witte mensen dan gewoon niet zo eerlijk zouden praten. Juist omdat Sunny wit is spreekt ze witte mensen op een andere manier aan dan zwarte mensen dat kunnen. Juist omdat ze wit is schokt haar film veel mensen op een onverwachte manIer. Dat heeft de grote impact die de film inmiddels al heeft gehad al laten zien.”
Zelf wil ik dat nog iets verscherpen door het woord perspectief toe te voegen. Het was tijd voor een verhaal vanuit wit perspectief.
Als ik, of Ida Does, Cindy Kerseborn, Frank Zichem, Bibi Fadlalla, Patricia Cronie, Ivette Forster, Vincent Soekra, Tessa Boerman, Ivan Barbosa, Sherman de Jesus, Hesdy Lonwijk – of een andere zwarte regisseur die ik wellicht hier vergeet, excuus – dit had gemaakt was het een andere film geworden omdat het dan vanuit een zwart perspectief was gemaakt. Dan was het niet als nestbevuiling noch als nieuw inzicht ontvangen, maar als aanval en/of gezeur.

En dan heb ik het geeneens over het feit dat we het geld van de fondsen niet eens hadden gekregen voor dit soort onderwerpen (vrees ik/weet ik uit ervaring als aanvrager en als commissielid). Want dat is en blijft wel een probleem: de selectie die vooral vanuit wit eurocentrisch perspectief geschiedt. Ik denk dus ook dat de vraag die ik hierboven herhaalde daarop doelt of moet doelen.
Dat er in het verleden helaas vele filmplannen over racisme zijn afgewezen door witte commissies.
Dat het Hilversumse bestel te wit is en blijft. De fondsen en commissies idem dito.
Dat alle trajecten die ik de afgelopen 20 jaar heb zien langs komen en heb gevolgd/meegedaan (waarbij ik en mijn projecten in nagenoeg al deze trajecten werden afgewezen) zoals STOA (Stichting Omroep Allochtonen), Kind en Kleur, Meer kleur in de Media, Diversiteitsdagen etcetera en die – het spijt mij – bar weinig langdurend resultaat hebben gebracht.
Omdat het perspectief niet klopte. Wederom: perspectief. Al die initiatieven werden aangewend voor zwarte mensen, maar aangestuurd door witte mensen.
Waarom? Een producente met wie ik samenwerkte schreef het eerlijk in een app: ‘Misschien ben ik soms deepdown bang mijn eigen plekje kwijt te raken…’

Waarom ben ik op deze docuementairemakerspagina van de NPO pagina de enige zwarte maker? Mijn ego zou me kunnen influisteren dat dit met de kwaliteit van mijn werk te maken heeft, maar ik stel dat dat bullshit is. Niet om mijn eigen werk te bashen, neen. Maar het heeft er zeker mee van doen dat ik de enige zwarte maker ben die lange documentaires heeft mogen maken met steun van omroep en fondsen. Mede daarom sta ik daar tussen. En dat ik die mocht maken kwam mede de kansen die vrouwen – met name vrouwen zeg ik met nadruk – – mij gegeven hebben de afgelopen 20 jaar. De meeste mannen vinden dat ik een te grote bek heb en vinden mij moeilijk. Wat ik ook ben, met mijn flinke dosis Shiva energie…;-)

Waarom ontbreken de zwarte filmmakers die ik hierboven noem op deze makerspagina? 62 makersvakjes (!!!) waarvan 1 ingenomen wordt door een zwarte maker. Kan het pijnlijker in beeld worden gebracht dan hier? Of heeft dit met rechten te maken?
Het heeft zeker te maken met Hilversum.
Dat zeker weten.
Maar hoe langer dit een witte lijst blijft, hoe meer ik me er awkward onder blijf voelen. Ondanks de eer voor mijn werk.

Ik ben trots op Sunny en haar ‘Wit is ook een kleur’, maar ik ben niet de maker die deze film had willen maken, als ik eerlijk ben. Daar is mijn ziel te teer voor. Ik ben 99% kunstenaar en ik ben 1% activist. Natuurlijk vragen mijn kunstenaarsschap en mijn vaardigheid met camera en pen enige verantwoordelijkheid en standpunt in dit debat. Maar dat is nog vaak een pijnlijke worsteling: in mijn huidige poging over assimilatie te schrijven, blokkeer ik totaal. Dit onderwerp doet me nog teveel pijn en ik eis van mezelf in mijn werkproces een helder perspectief op mijn pijn, en nog liever: dat de pijn volledig verwerkt is.
Na een dag werken met Sunny aan haar voice-over- ging ik verdrietig en depressief naar huis. De film haalde mijn pijn (en woede) teveel open.
Dus ja: ik werk wel aan een project dat Zwart heet (over de betekenis van zwart in het algemeen en de zwarte Madonna door alle tijden heen in het bijzonder. Maar ik heb perspectief, afstand en abstrahering nodig om het verhaal te kunnen maken: ik ben geen activist.

Daarom ben ik eigenlijk blij dat een collega met een groot publiek, een activistische inborst en creatieve visie als Sunny het doet.
Dat de zwarte community nu en groupe aan het ‘Sunny bashen’ slaat maakt mij verdrietig. Het draagt mijn inziens alleen bij aan ontmoedigen van iemand die op haar manier (daar kan je het mee eens zijn of niet) bijdraagt aan het creëren van meer draagvlak voor de community.
Zonder in te gaan op de details die ik her en der las en/of over hoorde, wil ik er nog 1 ding over zeggen. Nou, 2 dingen.

Natuurlijk vraag ik me ook vaak woedend af waarom goede schrijvers als Simone Zeefuik, Babs Gons, Quinsy Gario en Jorgen Unom nog niet zijn gescout en uitgegeven door een gerennommeerde uitgeverij. Waarom een regisseur als Milone Reigman nog geen plek heeft bij de grote toneelhuizen? Waarom kunstenaars als Patrick de Vries, Patricia Kaersenhout, Remy Jungermann, Dimitri Madimin en Charl Landvreugd niet vaker gevraagd worden/werden door de grote musea in het land en ontbraken op de Hollandse Meesters lijst (filmportretten van Nederlandse kunstenaars)?
Waarom waarom waarom…?
Omdat: door de witte bril.
De Eurocentrische kijk en waardebepaling is hier major in.
Ook dat wordt in de film ‘Wit is ook een kleur’ door Sunny aan de kaak gesteld met de poppen-scene.

Je kan van de film houden, of niet. Je kan er inhoudelijke kritiek op hebben of vinden dat ik of een ander zwarte diegene ‘m had moeten maken.
Maar probeer in het vizier te houden of die kritiek puur inhoudelijk is of dat die kritiek ontstaat uit (onze) zwarte pijn.
De zwarte pijn, onze pijn, is een diepe inktzwarte pijn, die ons eeuwenlang is aangedaan.
De zwarte pijn die dagelijks voelbaar is in afwijzingen, in niet aan bod komen, de witte spiegel die je elke dag weer wordt voorgehouden, de goedbedoelde opmerkingen, de witte fragiliteit,…
Maar ook de zwarte pijn die soms zo diep in de identiteit en in de spasmes van onze community zit dat ze verblindt en laat uithalen in woede.
Niet meer laat open staan voor een constructieve dialoog.
Niet meer onderling met elkaar, intern in de zwarte diaspora. Niet met wit.
Ik ken’m als geen ander. Zeker op social media.
Als dubbelbloed spartel ik vaak met mijn dubbele loyaliteit.
Ik ben bijvoorbeeld juist niet tegen helper whitey’s als Sunny, want mijn pleegmoeder was er één.
De eerste witte vrouw die mij leerde hoe me te weren tegen racistische aanvallen.
Doch, og steeds, haalt elk gesprek over racisme het korstje van mijn wonden.
Gelukkig zijn er mensen in de community die hier verder in zijn: de activisten.
Maar wat mij betreft hoeven die niet enkel zwart te zijn om een zinnige bijdrage te kunnen leveren.
Al ben ik het er mee eens dat sommigen onderwerpen alleen kunnen verteld worden als ze vanbinnenuit doorleefd zijn.
Ja ik ben ook voor ownership wat dat betreft. En vrouwen als Sunny en Anja en Ida en Bibi ook, meen ik te weten.

Soit. We moeten dekoloniseren.
Wij allemaal.
En dat maakt dat we elkaar soms moeten confronteren met elkaars blinde vlekken.
De witte en de zwarte.

Eigenlijk zou ik nog wel 1001 woorden kunnen opschrijven.
Misschien dat ook maar doen. Later. In een essay of in een boek.
Het verhaal van alle pijnlijke afwijzingen. Het stugge doorgaan.
En de kansen die ik kreeg. De belangrijkste kansen kreeg ik in ieder geval niet dankzij witte meneren,
noch uit mijn eigen black community – en dat deed soms pijn ja, al die witte zalen in het land.
Terugkijkend kreeg ik de echte kansen van sterke vrouwen (witte én zwarte) met oog voor talent en een beetje macht.
Die ze graag deelden en/of inzetten.
Ja, ik zou nog lang kunnen doorschrijven hier.

Maar voor nu is het genoeg.