Tenzij de Vader

Tenzij is een woord wat ik niet snel gebruik. Het herbergt voor mij een voorwaarde.
Desondanks, ondanks en hoe dan ook zijn woorden die ik vaak gebruik. Ze herbergen meer vergeving, vind ik.
Hard maken met definities kan ik dat echter niet. Het is een kwestie van gevoel.

‘Je ouder innemen’ is een belangrijke beweging in Familieopstellingen, de methodiek waarin ik ben opgeleid als therapeut.
‘Je vader innemen’ betekent in het geval van de vader dat je erkent dat je uit het zaad van je vader geboren bent.
Dat je je conformeert aan de familie-hiërarchie die bepaalt dat jij een kind bent van je moeder en je vader.
Je buigt als het ware voor je vader. Je dankt hem voor je bestaan.
Het is een beweging die niet voor iedereen vanzelf gaat… Zeker in de zwarte diaspora, waar vele vaders afwezig zijn is het een veel gehoord en bekend dilemma.
Ik heb er lang over gedaan voor ik werkelijk voor mijn vader kon buigen. Voor ik hem in kon nemen. Voor ik hem echt kon zien.
Voor ik vanuit een waarlijk respect kon zeggen dat ik – ja – uit hem geboren ben.

Tenzij de Vader is het nieuwe boek van Karin Amatmoekrim.
Het gaat volgens mij over de angst iemand echt te zien, zeker als die iemand je vader is.
En het gaat ook over ontmaskering.
Ik kocht het boek twee geleden tijdens haar boekpresentatie
in de Amsterdam Tower Business Club – some ladies know how to kick off good books –
las in de wachtrij van kopers al meteen dertien pagina’s, stelde het lezen verlekkerd uit tot vorige zaterdag en
en las het boek in 1 dag uit.

Het boek bracht me dicht bij Karin en haar vader Eric Lie.
Het bracht me bij de witte superieure visie die W.F. Hermans tentoon spreidde in ‘De laatste resten tropisch Nederland’,
een boek dat ik niet kende en waardoor ik nu met flink gemengde gevoelens over Hermans nadenk.
Maar nog meer bracht het me bij wijlen mijn eigen vader, met wie ik al mijn hele leven lang een ambivalente verhouding heb.
Een dochterliefde die al decennia lang zwalkt tussen verachting en bewondering.
(In Eigen Volk (2011), mijn debuutfilm over mijn mixed family (en dito feelings) koos ik er niet voor niets voor hem tot het onbekende zwarte gat te reduceren.)

Desondanks raakte Tenzij de Vader mij diep. Het boek raakte me zo diep dat ik de hele week lang over het boek bleef nadenken.
Over vaders uberhaupt. En over het verschil tussen vaders en stiefvaders.
Hoe intenser Karin haar herinneringen aan haar vader met een vergrootglas afspeurde en beschreef, hoe meer ik van deze wereldvreemde man ging houden. En van mijn eigen vader. Een soortgelijke man.
En hoe dieper ik van Eric Lie en mijn vader ging houden, hoe meer ik me kon identificeren met de vrouwen die zich aan hun voeten wierpen en naar dit soort mannen verlang(d)en. Soms verlangde ik ernaar net als Karin mee op jacht te kunnen gaan met deze onbevreesde man die de natuur en haar gevaren als geen ander leek te beheersen. En gaandeweg het boek zag ik steeds helderder dat het aantrekkelijke zelfzekere en onbevreesde van Eric Lie ook een donkere narcistische kant herbergt…

Maar dankzij mijn sympathie en begrip voor Eric Lie’s onvolkomenheden groeide er onderin mijn hart meer begrip en vergeving voor mijn eigen vader. Alsook voor sommige narcistische mannen die ik in het verleden lief had.
Waarvan ik nu beter begrijp: ook zij waren de echo’s van mijn vaders geest.
Van papa, die ik zo gemist heb.
Van papa, van wie ik me door woede en verlatingspijn zozeer heb afgewend.

Mijn punt is: als je je vader afwijst – en daarmee jezelf – zorgt het leven hoe dan ook dat je hem ontmoeten zal.
In jezelf.
Of in de ander.

Tenzij de vader er was.
Tenzij de vader je zag.

* nieuws: De boeken ‘Tenzij de Vader’ van Karin Amatmoekrim en ‘Invisible Men’van Patricia Kaersenhout naar Ralph Ellison inspireren me tot een nieuw programma over Afwezige Vaders (meer info volgt later)