Terug naar de Nes?

Jazz was mijn eerste liefde.
Toneel en met name toneeltaal stond lange tijd op nummer twee.
Ik memoreer de Nes in de nevelige nineties…

De taal van De Tijd, Blauwe Maandag Compagnie, Het Zuidelijk Toneel, Art& Pro, De Trust en Discordia.
Vanaf ’93, het jaar dat ik in de Brakke Grond achter de balie werkte als duurbetaald gedetacheerd ambtenaar voor de Vlaamse Gemeenschap, vrat ik toneeltaal.
Daar, in de Brakke Grond waar ik als een Tweekoppig Monster – tezamen met de Vlaamse Maureen (die er 25 jaar later nog steeds werkt) het toneelvolk op hun wenken bediende. En waar ik de Nederlandse studenten die in de avonduren de balie bemanden aanstuurde zo snel mogelijk en met zo min mogelijk zever enveloppen dicht te plakken.
Eentje, ene Janneke, was brutaler dan de rest, en bekritiseerde ons Vlaamse liksysteem met regelmaat. Zulk een mening en tegenspraak waren Maureen en ik als gehoorzame Vlamingen niet gewend…
In diezelfde Nes ook, gluurde ik steeds jaloerser vanachter mijn balie naar het leven van de acteurs die mijn balie voorbij stoven om in de rode zaal de stukken van de hemel te spelen.

Daar en toen, op die brakke Vlaamse grond, kreeg het toneel mij in zijn greep.

Ja, ik was een veelvraat, want in de basis voelde ik – toen al – een eeuwig tekort.
Een niet genoeg kennen, weten, voelen waardoor ik alles wilde zien.
En omdat ik vanwege mijn functie alles lekker gratis mocht zien – hoe meer, hoe beter – zag ik nagenoeg alles.
Kranig beet ik me door de urenlange opvoeringen van de stukken van Ibsen, Handke en Botho Strauss heen. Mijn honger naar het kunnen bevatten van een spectrum waar ik niks van leek te begrijpen of doorvoelen leek niet te stillen. Achteraf denk niet dat Lucas Vandervost en de zijnen me kwaad hebben gedaan – sterker nog ik denk dat er onbewust toch veel is blijven kleven van Botho Strauss – maar terugkijkend herinner ik me wel erg taaie kost.
En de meeste stukken waren wel erg wit van perspectief…- wat het universele niet per sé in de weg hoeft te zitten, neen – maar als ik terugdenk aan dat zwarte meisje in ‘t Wit Lavendel, expozaal en rode zaal van de Brakke Grond voel ik toch een lichte buikpijn, danwel ongemak. Menig Caribisch vriend en/of lover uit het uitgaansleven werd onder flinke druk door mij mee de Nes ingesleurd (meestal met niet heel veel succes).
Toch was ook het daar in de Nes in diezelfde nineties waar ik betoverd werd door – meer koren op mijn molen dan: Made in da Shade, Growing Up in Public, Stan, Nadine Laverne, Dood Paard en Mug Met De Gouden Tand.

Ik zei mijn ambtenaarsjob op en koos voor het podium. Eén jaar na mijn afstuderen, in 2002 durfde ik – die al mijn hele leven schreef – eindelijk mijn eerste echte toneelstuk te schrijven en prompt : ik won de Hollandse Nieuwe Toneelschrijfprijs bij Cosmic.
Een erkenning die mijn onzekere schrijversziel én mijn net gestarte carrière een enorme impuls gaf.
Wrang, was – kan ik vijftien jaar later wel zeggen – een wanhopige liefdesverklaring aan mijn biologische vader, Salomon, die de grote afwezige in mijn leven was.
De Hollandse Nieuwe Prijs hield ook in dat ik een avondvullende voorstelling mocht schrijven, onder begeleiding van een dramaturg.
Daar ging het mis met mij én de toneeltekst. De nieuwe artistiek leider die Cosmic destijds had vond het stuk niks, brak het af tot op de grond én vergeleek het met Wim T. Schippers’ werk…
Ik kende Wim T. Schippers toen niet helaas. Anders had ik begrepen dat ik dat als een compliment moest opvatten.
Maar zo bedoelde de man het zeker niet. De dramaturge die mij begeleid had was zelf ook zodanig in shock over hoe het ging dat ze naast me zat en zweeg.
De artistiek leider trok zijn neus op, gooide Wrang en het hele voorstellingsplan (mijn prijs!!!) onder instemmend geknik van zijn eigen eenstemmmige dramaturge in de prullenbak en wees mij, mijn dramaturge, de regisseur die op de stoep stond te springen om aan de slag te gaan én mijn gebroken schrijversziel de deur.

Wrang, het desbetreffend toneelstuk heb ik nooit meer durven herlezen en het heeft zeker tien jaar geduurd voor ik me weer sterk genoeg voelde om iets wat op toneel leek te schrijven. Ik schreef wel andere dingen (proza, liederen, kleinkunst, sceanario, cabaret; eigenlijk zo’n beetje alle genres die bestaan) maar mijn liefde voor toneeltekst leek onherstelbaar beschadigd en overwoekerd door de angst dat nooit meer te kunnen en/of te willen…

Gisteren hoorde ik dat mijn aanvraag om na al die tijd weer toneel te schrijven is gehonoreerd.
Deze blog schrijf ik omdat ik me er door de jaren heen steeds bewuster van ben dat mijn schrijversziel daar, in dat kantoor van die artistiek leider, had kunnen knakken.
Dat er heel veel mensen zijn die na zo’n afwijzing, teleurstelling, klap nooit meer pen of toetsenbord aanraken.
Ik denk dat artistiek leiders, adviseurs en directeuren bij afwijzingen beter moeten nadenken en doorvoelen hoe en wat ze zeggen én vooral hoe ze afwijzen: feedback kan ook opbouwend zijn.

Zelf ben ik vandaag des te meer dankbaar dat er mensen waren die mij bleven bevestigen te doen wat ik het beste kan: vertellen en schrijven. Ook al pas ik meestal niet in een standaard hokje of vak.
Ik denk dat het lesgeven bij de Frascati Schrijfwerkplaats (anderen bevestigen in hun schrijftalent als coach) wat ik tijdens en na het debacle jaren heb gedaan me toen gered heeft. Het is geen toeval – denk ik – dat Salomon, mijn afwezige vader – ook in het nieuw te schrijven stuk een grote rol speelt…

En, ‘Life rules in mysterious ways’: Don Duyns, die me in diezelfde Nes raakte met zijn Growing Up in Public heb ik als begeleider gevraagd bij deze terugkeer die me angst inboezemt en die tegelijkertijd als mijn final revanche voelt.
Janneke Steinz, de mondige studente die de enveloppen van de Brakke Grond in de avonduren van etiketten voorzag en die later de redacteur werd met wie ik mijn debuutroman (inclusief tweekoppig monster aan de balie) schreef.
Zo goed alz zeker dat zij straks de eerste is, die straks wat te lezen krijgt.